Tarcza dla kredytobiorców 2022 - na jaką pomoc rządu można liczyć?

Dlaczego rosną stopy procentowe?

To, że kredyty bankowe (zwłaszcza hipoteczne) stają się coraz droższe, ma ścisły związek z sytuacją gospodarczą w naszym kraju od początku pandemii koronawirusa. Pierwszym efektem zamrożenia gospodarki i restrykcji sanitarnych było znaczne zmniejszenie konsumpcji. Duża część społeczeństwa straciła w 2020 roku zatrudnienie, co obniżyło dochody gospodarstw domowych i jeszcze bardziej ograniczyło wydatki.

Aby zapobiec stagnacji gospodarczej, Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na stopniowe obniżenie stopy referencyjnej NBP (z 1% do 0,5%, a następnie do 0,1%), aby tym samych zachęcić Polaków do pobierania kredytów i stymulować konsumpcję.

Wraz z odmrażaniem gospodarki sytuacja na rynku krajowym zupełnie się odwróciła. Konsumpcja zaczęła przerastać możliwości podażowe, wzrosła cena paliw i produktów rolniczych, co stopniowo zaczęło odbijać się na kieszeni Polaków. Aby „okiełznać” galopującą inflację, RPP zdecydowała się nadać swojej polityce pieniężnej odwrotny kierunek i podnieść stopy procentowe.

Po siedmiu podwyżkach (trzech w 2021 roku i aż czterech w okresie od stycznia do kwietnia 2022) stopa referencyjna wynosi obecnie 4,5% i najprawdopodobniej będzie nadal wzrastała.

Podsumowując, oto jak wyglądały zmiany stopy referencyjnej NBP między marcem 2020 a kwietniem 2022 roku:

źródło: Podstawowe stopy procentowe NBP w latach 1998-2022

Według szybkiego szacunku GUS z 29 kwietnia 2022 roku kwietniowe ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 12,3% w porównaniu z analogicznym miesiącem ubiegłego roku. Porównując je do marca 2022 roku, obserwuje się dwuprocentowy wzrost.

W przypadku nośników energii roczna inflacja jest znacznie wyższa – 27,8%, co w skali miesięcznej (marzec-kwiecień 2022) szacuje się jako wzrost o 2,4%.

WYKRES: Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego (w %)

źródło: GUS, Szybki szacunek wskaźnika cen towarów i usług 29.04.2022 r. konsumpcyjnych w kwietniu 2022 r.

Przy tak rozpędzonej inflacji kolejna podwyżka stóp procentowych NBP jest tylko kwestią czasu.

Znajdź najlepszą pożyczkę i kredyt onlineZobacz najlepsze pożyczki

Kredyty hipoteczne a wzrost stóp procentowych

Oferując swoim klientom wsparcie finansowe, banki komercyjne pozwalają im zwykle wybrać między oprocentowaniem stałym i oprocentowaniem zmiennym. Odpowiednia decyzja odnośnie do rodzaju stopy procentowej pozwala w niektórych przypadkach zaoszczędzić sporą kwotę pieniędzy. Czym różni się oprocentowanie stałe od zmiennego?

Oprocentowanie stałe

Ten rodzaj oprocentowania nie zmienia się w czasie i nie zależy od sytuacji gospodarczej kraju. Harmonogram spłat i wysokość rat jest w tym przypadku znana już w momencie podpisania umowy i przy stałych dochodach pożyczkodawca jest w stanie zaplanować swój budżet i strukturę wydatków długoterminowo.

Oprocentowanie zmienne

Zmienna stopa procentowa kredytów i pożyczek jest uzależniona od stopy referencyjnej i dopasowuje się do jej poziomu za pośrednictwem wskaźnika WIBOR. Obniżka referencyjnej stopy procentowej sprawia, że nasz kredyt staje się tańszy, a jej wzrost – czego świadkiem jesteśmy obecnie – prowadzi do zwiększenia wysokości rat i całkowitego kosztu finansowania.

Z punktu widzenia klienta kredyt z ratą zmienną opłaca się tylko wtedy, kiedy stopa referencyjna spada. W sytuacji dobrej koniunktury gospodarczej i rosnącej inflacji dzieje się jednak przeciwnie.

Rodzaj oprocentowania a kredyt hipoteczny

Kredyt hipoteczny, inaczej zwany mieszkaniowym, to rodzaj finansowania długoterminowego (średnio na 25 lat) przeznaczonego na zakup nieruchomości. Jest to jeden z najpopularniejszych produktów bankowych, który zaciąga niemal co piąty Polak.

Jak zmiany stopy referencyjnej wpłynęły na popyt na kredyt hipoteczny? Jak widać na wykresie poniżej, spadek stopy referencyjnej, a następnie strach przed jej zbytnim wzrostem zaowocował znacznym zwiększeniem sprzedaży na rynku kredytów mieszkaniowych.

Czerwona linia oznaczająca dynamikę wartościwnioskowanych kredytów pokazuje natomiast, że przy niskich stopach Polacy byli skłonni zaryzykować pożyczenie wyższych kwot. Ten trend załamał się jednak już w drugim kwartale 2021 i dopiero marzec obecnego roku wykazuje w tym zakresie pewną poprawę.

Źródło: IP BIK Indeks popytu dane za marzec 2022

Biorąc pod uwagę tak duże wahania w sprzedaży kredytu mieszkaniowego w zależności od stopy referencyjnej, nasuwa się pytanie, czy nie lepiej byłoby zabezpieczyć się przed zmianami stopy i wybrać oprocentowanie stałe.

Czy można wnioskować o raty stałe przez cały okres spłaty kredytu hipotecznego? Niestety nie. Z punktu widzenia kredytodawcy byłoby to mało opłacalne – banki zarabiają bowiem na wzroście oprocentowania.

Nie oznacza to jednak, że polscy kredytobiorcy zostali pozostawieni na „pożarcie” rosnącym stopom procentowym. Komisja Nadzoru Bankowego wydała w tym zakresie szereg rekomendacji pomagających chronić klientów i zwiększyć ich szanse na bezproblemową spłatę kredytu.

Jak widać, starając się o kredyt mieszkaniowy, należy być przygotowanym na wiele lat zmiennego oprocentowania. Nie dziwi zatem, że przy obecnej niestabilnej sytuacji gospodarczej, w której dalszy wzrost stóp procentowych jest tylko kwestią czasu, pomoc dla kredytobiorców skierowana jest przede wszystkim do spłacających właśnie ten rodzaj finansowania.

Rządowa tarcza inflacyjna a kredyt hipoteczny

Ministerstwo Finansów wspólnie z NBP, Komisją Nadzoru Finansowego i przedstawicielami sektora bankowego analizują aktualną sytuację kredytową Polaków w celu opracowania mechanizmów pomocy ze spłatą rat.

Mimo że prace nad najnowszą tarczą antyinflacyjną/tarczą dla kredytobiorców nie są jeszcze zakończone (jej szczegóły zostaną ogłoszone pod koniec kwietnia 2022), istnieją już pewne informacje odnośnie do prawdopodobnych rozwiązań.

„Mieszkanie bez wkładu własnego”, czyli dofinansowanie kredytu hipotecznego

Dużo osób myślących o kredycie hipotecznym pokłada nadzieję w zapowiedzianej już w reformie „ Nowy Ład” dopłacie do kredytu mieszkaniowego, która obniżyłaby koszty finansowania i pozwoliła nieco zrekompensować drastyczny wzrost stóp procentowych.

Od kiedy i na jakich zasadach miałaby obowiązywać ta dopłata do kredytu?

Według zapowiedzi rządu ma ona wejść w życie 27 maja 2022 roku.

„Mieszkanie bez wkładu własnego”, bo pod taką nazwą promowany jest ten program pomocy kredytowej, ma zastąpić funkcjonujące dotychczas akcje „Mieszkanie dla młodych” i „Rodzina na swoim”.

Nowy program rządowy przewiduje możliwość otrzymania kredytu mieszkaniowego (na minimum 15 lat) bez konieczności posiadania wymaganego przez banki wkładu własnego. Kwota kredytu ma pokryć 100% kosztów mieszkania, a część przypadająca na wkład własny zostanie objęta gwarancją rządową i tzw. spłatą rodzinną.

Fundusz Wsparcia Kredytobiorców - łatwiejszy dostęp

Co to jest Fundusz Wsparcia Kredytobiorców? Jest to mechanizm pomocy dla osób spłacających kredyt mieszkaniowy, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Działa na mocy ustawy z 9 października 2015 roku i przewiduje zwrotne wsparcie finansowe na pokrycie rat kredytu.

Wprawdzie Fundusz Wsparcia Kredytobiorców działa już od kilku lat, to pomoc, jakiej udziela, jest obwarowana dość trudnymi do spełnienia warunkami, które ograniczają realny dostęp do wsparcia. Zainteresowanie funduszem – dotychczas dosyć niewielkie – rośnie obecnie z miesiąca na miesiąc.

Czy Tarcza dla Kredytobiorców ułatwi dłużnikom w trudnej sytuacji finansowej dostęp do wsparcia FWK? Przewiduje się, że rząd złagodzi i uelastyczni kryteria dochodowe dla przyznawanej pomocy. W planach jest również zwiększenie ilości środków, jakimi dysponuje fundusz, co pozwoliłoby podnieść odsetek pozytywnie rozpatrywanych wniosków.

Kredyt hipoteczny - ustawowe zamrożenie marż i wskaźnika WIBOR

Ostatnim rozwiązaniem, jakie pracujący nad projektem Tarczy dla Kredytobiorców 2022 najprawdopodobniej biorą pod uwagę, jest zmniejszenie lub całkowite zamrożenie marż bankowych dla kredytów hipotecznych.

Czy takie rozwiązanie jest jednak realne i czy przyszłoby z korzyścią dla kredytobiorców?

Jak stwierdził Prezes NBP Adam Glapiński w wywiadzie dla „Super Expressu”:

„ Ocena NBP takiego pomysłu jest jednoznacznie negatywna. [...] Ewentualne zamrożenie stawki WIBOR stanowiłby niedopuszczalną we współczesnej gospodarce rynkowej ingerencję w prywatne stosunki prawne”.

Zarówno prezes NBP, jak i prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz zgodnie przewidują, że zamrożenie marży i WIBOR przyczyniłoby się do jeszcze większego wzrostu inflacji, na co nasza gospodarka nie może sobie pozwolić.

Cytując słowa Prezesa ZBP:

„Nie można doprowadzić do sytuacji, w której mówimy, że walczymy z inflacją, a jednocześnie proponujemy rozwiązania, które albo przeczą naszej woli walki z inflacją, albo pokazują, że nie rozumiemy, czym jest inflacja lub nie jesteśmy zdeterminowani, aby ją zwalczać. Efektem będzie bardzo niezrozumiały przekaz do społeczeństwa, do firm i do inwestorów, który utrudni walkę z inflacją, albo nawet wzmocni inflację, co wydłuży horyzont czasowy, w którym wysoka inflacja będzie się utrzymywać”.

Co więcej, przewiduje się, że nawet jeśli rząd zadecydowałby o zamrożeniu stawki WIBOR i marży, banki i tak przerzuciłyby utraconą kwotę na swoich klientów, podnosząc opłaty lub ograniczając oprocentowanie lokat oszczędnościowych.

Plan pomocy przedstawiony 25.04.2022 przez premiera Mateusza Morawieckiego

W poniedziałek 25 kwietnia przebywający na IV Europejskim Kongresie Gospodarczym premier Morawiecki zapowiedział czteropunktowy plan rządowy pomocy dla kredytobiorców złotówkowych.
Według zapowiedzi premiera plan będzie obejmował:

1. trzy miesiące „wakacji kredytowych” w 2022 i 2023 r. dla wszystkich kredytobiorców;
2. 2 tys. zł dopłaty miesięcznie na okres 3 lat dla kredytobiorców, którzy nie są w stanie spłacać rat kredytów (zgodnie z zasadami Funduszu Wsparcia Kredytobiorców);
3. dodatkowe środki (1,4 mld zł. w 2022 i 2 mld zł. w 2023) na FWK pochodzące z wpłat bankowych. Premier uważa za niesprawiedliwe, że banki wykorzystują dla własnego zysku wysokie stopy procentowe, nie waloryzując jednocześnie oprocentowania lokat terminowych i depozytów swoich klientów, które według opinii rządu powinno wynosić około 3-4%;
4. utworzenie funduszu pomocowego w wysokości 3,5 mld zł z zysków banków komercyjnych mającego na celu umocnienie sektora bankowego i unormowanie rynku kredytów hipotecznych;
5. zastąpienie WIBOR-u innym, „bardziej transparentnym i sprawiedliwym” wskaźnikiem o nazwie POLONA, który zmusi banki do zmniejszenia swojej marży. Zmiana wskaźnika ma wejść w życie w styczniu 2023 roku.

Zarówno premier, jak i minister rozwoju i technologii Waldemar Buda zwrócili się do banków z apelem o to, by urealniły stawki oprocentowania lokat i depozytów.

Według słów ministra Budy „ jeśli ten apel nie zostanie wysłuchany, to mamy możliwość stosowania instrumentu nakazowego, ustawowego, choć nie chcielibyśmy tego robić”.

Rosnące stopy procentowe i inflacja są zmorą wszystkich Polaków, ale przede wszystkim tych spłacających kredyty mieszkaniowe. Czy wsparcie rządowe zapowiadane w ramach Tarczy dla kredytobiorców 2022 okaże się wystarczającą pomocą dla tych, którzy nie są w stanie spłacać ciągle rosnących rat? Pokaże to najbliższa przyszłość.

Tarcza dla kredytobiorców - szczegóły pomocy

Z początkiem maja Narodowy Bank Polski, zmuszony rozpędzoną inflacją, po raz kolejny podniósł wszystkie swoje stopy procentowe. Tym razem podwyżka wyniosła 0,75 punktów, co oznacza, że referencyjna stopa procentowa – istotna przy obliczaniu kosztów kredytów i pożyczek – wynosi obecnie aż 5,25%. Czy w tych realiach pomocna dłoń rządu wyciągana do zaniepokojonych kredytobiorców okaże się wystarczająca?

10 maja premier Polski Mateusz Morawiecki wziął udział w konferencji prasowej zwołanej w celu przedstawienia szczegółów rozszerzenia Tarczy Antyputinowskiej o pakiet wsparcia dla kredytobiorców nieradzących sobie ze spłatą rat.

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, pomoc rządowa będzie w tym zakresie trzyliniowa i obejmie:

• wakacje kredytowe,
• zastąpienie wskaźnika WIBOR nowym, korzystniejszym dla pożyczkodawców wskaźnikiem,
• pomoc z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców.

Czego konkretnie można się spodziewać w ramach tego pakietu?

Wakacje kredytowe

Według obietnic premiera osoby borykające się ze spłatą kredytu mieszkaniowego będą mogły zwrócić się do banku kredytującego o czasowe zawieszenie spłaty aż ośmiu rat (zarówno części kapitałowych, jak i odsetkowych), z czego cztery pierwsze dotyczyłyby obecnego roku, a kolejne cztery – następnego (2023 r.).

Jak starać się o wakacje kredytowe? Osoby zainteresowane tego rodzaju wsparciem powinny zwrócić się do swojego banku kredytującego z odpowiednim wnioskiem (na piśmie, pocztą elektroniczną lub przy użyciu bankowości elektronicznej).

Bank ma czternaście dni, aby potwierdzić otrzymanie wniosku i poinformować o ewentualnych opłatach wynikających z umowy kredytowej.

Co ważne, wakacje kredytowe zaczynają się już od momentu dostarczenia wniosku do banku.

Zgodnie z obliczeniami rządowymi, przy racie o wysokości 2 400 złotych skorzystanie z wakacji kredytowych oznaczałoby czasowe zaoszczędzenie 19 200 złotych. W skali kraju te oszczędności mogą sięgnąć nawet 3 miliardów złotych.

Źródło: Twitter Kancelarii Premiera

Nowy wskaźnik POLONIA

Zapowiadana jeszcze w kwietniu zmiana wskaźnika WIBOR bezpośrednio wpływającego na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych zaczyna powoli się klarować. Uznając obecny wskaźnik za krzywdzący dla kredytobiorców, rząd zwrócił się do sektora bankowego z zadaniem opracowania nowej stawki.

W przypadku, gdy banki komercyjne nie przedstawią swojej propozycji, oprocentowanie kredytów będzie podlegało stawce overnight POLONIA obliczanej przez NBP. Według aktualnych szacunków może ona być korzystniejsza nawet o 0,4 punktu procentowego, co miałoby się przełożyć na oszczędności rzędu jednego miliarda złotych w skali roku.

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, kosztem tych zmian zostaną obarczone banki.

Źródło: Twitter Kancelarii Premiera

Fundusz Wsparcia Kredytobiorców - łatwiejszy dostęp

Mimo że FWK funkcjonuje już od jakiegoś czasu, zaledwie garstka najbiedniejszych kredytobiorców faktycznie skorzystała dotychczas z dostępnej w jego ramach pomocy.

Rządowy pakiet wsparcia ma na celu dodatkowe wypromowanie tej możliwości, która – choć obarczona dość rygorystycznymi warunkami – może znacznie ułatwić spłatę kredytu hipotecznego.

Zgodnie z zapowiedziami premiera Morawieckiego tegoroczny budżet Funduszu Wsparcia Kredytobiorców zostanie zwiększony z 600 milionów do 2 miliardów złotych. Na 2023 rok przewidziane jest zasilenie go kolejnymi 2 miliardami.

Podobnie jak w przypadku nowej stawki referencyjnej, środki na pomoc w ramach FWK mają pochodzić od banków komercyjnych.

Źródło: Twitter Kancelarii Premiera

Według obliczeń rządu całkowita korzyść dla kredytobiorców w ramach Tarczy Kredytowej ma wynieść około 5 miliardów złotych. Pojawiają się obawy, czy taki zastrzyk środków nie podniesie i tak już wysokiej inflacji.

Zdaniem premiera nie ma powodów do obaw. Cytując: „Jeżeli te pieniądze pojawią się w portfelach Polaków, którzy będą chcieli je zaoszczędzić, to nie przyczyni się to do wzrostu inflacji. Tylko te pieniądze będą w depozytach, na lokatach, w różnych instrumentach finansowych należących do Polaków”.

Q&A

Czy wszystkie banki będą udzielać kredytów hipotecznych objętych programem „Mieszkanie bez wkładu Własnego”?

Nie. Gwarantowanych przez rząd kredytów mieszkaniowych będą udzielać tylko te banki, które zawrą w tym zakresie odpowiednią umowę z BGK.

Ile wyniesie maksymalna wartość rządowej gwarancji w kredytach hipotecznych?

Kwota gwarantowanej przez rząd części kredytu mieszkaniowego nie może przekraczać 100 tysięcy złotych.

Jak dalece realna jest pomoc z programu #mieszkanie bez wkładu biorąc pod uwagę obecne ceny mieszkań w dużych miastach?

Niestety w miastach takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław czy Poznań mieszkania są tak drogie, że ciężko będzie znaleźć takie, które spełni wymogi programu wsparcia rządowego.

Czy z programu Mieszkanie bez wkładu własnego mogą skorzystać tylko rodziny wielodzietne?

Nie. W ramach tego programu o wsparcie finansowe mogą ubiegać się również osoby bez ślubu i bezdzietne małżeństwa.

Czy osoby, które sprzedały mieszkanie za kwotę niższą niż wartość kredytu, mogą skorzystać z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców?

Tak, drugi filar pomocy FWK przewiduje promesą lub pożyczkę na spłatę zadłużenia dla osób w takiej sytuacji. Obowiązują te same warunki co przy wsparciu w spłacie rat.