Co to jest deflacja?

Inflacja i deflacja - czym się różnią?

Inflacja i deflacja to jedne z wielu podstawowych pojęć ekonomicznych, których znajomość znacznie ułatwi Ci zrozumienie informacji rynkowych, pomoże obliczyć całkowity koszt pożyczek i kredytów, zaplanować domowy budżet oraz sprawdzić opłacalność wybranej oferty oszczędnościowej czy inwestycyjnej.

Zarówno inflacja, jak i deflacja mają związek z tym, jak kształtuje się wartość pieniądza w danym okresie (głównie miesięcznym i rocznym).

Inflacja - co to jest?

Inflacja to zjawisko zwiększenia się podaży (nadwyżka) pieniądza w gospodarce, przejawiające się osłabieniem jego wartości nabywczej. Jej oczywistą i najbardziej istotną dla konsumentów konsekwencją jest wzrost cen. Coraz droższe produkty konsumenckie i usługi i związany z nimi wysoki wskaźnik CPI to bez wątpliwości najbardziej uderzające w społeczeństwo negatywne skutki inflacji.

Rosnące ceny można łatwo zobaczyć na własne oczy, wchodząc do dowolnego sklepu czy zakładu usługowego. Zarówno polska, jak i światowa gospodarka boryka się z rozpędzoną inflacją już od ponad dwóch lat, a napędzany drożejącymi surowcami wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych sięga niewidzianych od kilkudziesięciu lat poziomów.

Znajdź najlepszą pożyczkę i kredyt onlineZobacz najlepsze pożyczki

Trend rosnącej inflacji graficznie podsumowuje ostatni raport o inflacji GUS z listopada 2022, według którego dynamika cen dóbr konsumpcyjnych i jej struktura według głównych kategorii towarów i usług w minionym roku prezentowała się następująco:

Deflacja - co to?

Deflacja to w najprostszym ujęciu nic innego, jak przeciwieństwo inflacji, stąd często nazywa się ją ujemną inflacją. W sytuacji zmniejszonej podaży złotówki dochodzi do wzrostu jej wartości. Mocniejsza waluta oznacza z kolei potanienie produktów i usług, czyli spadek ich cen.

Spadek cen konsumpcyjnych można również zauważyć w przypadku nadmiernej podaży produktów. Kiedy rynek nie jest w stanie wchłonąć całej ich oferty, producenci/sprzedawcy prędzej czy później będą musieli obniżyć ceny, aby uniknąć strat i zachęcić konsumentów do zakupu.

Warto zauważyć, że deflacja jest zjawiskiem niezwykle rzadkim zarówno w skali krajowej, jak i globalnej. Analizując wskaźniki cen z ostatnich kilkunastu lat, łatwo można zauważyć, że deflacja w Polsce pojawiła się zaledwie raz, w okresie od 2014 do 2016 roku. Była ona wówczas związana z obniżeniem cen surowców na światowych rynkach.

Przyczyny deflacji

Oprócz czynników zewnętrznych, takich jak wspomniany wyżej spadek cen surowców czy nadmierne moce produkcyjne, deflacja pojawia się w gospodarce przede wszystkim w sytuacji niedoboru pieniędzy na rynku w stosunku do ilości sprzedawanych dóbr. Co może spowodować taką sytuację?

Możliwości jest kilka:

• recesja w gospodarce (znana również jako załamanie albo krach) – w sytuacji niepewności ekonomicznej społeczeństwo zaczyna oszczędzać i obniżać swoje wydatki konsumpcyjne, co – zgodnie z podstawową zasadą podaży i popytu – prowadzi do obniżenia cen.
• nadmiernie restrykcyjna polityka monetarna państwa – polegająca na utrzymaniu wysokich stóp procentowych. Oszczędzanie na lokatach terminowych staje się wtedy bardzo opłacalne, w rezultacie czego spada konsumpcja – a za nią ceny.
• zmniejszenie akcji kredytowej banków – powoduje to spadek ilości pieniądza krążącego na rynku, co siłą rzeczy zmniejsza zdolności zakupowe społeczeństwa.
• zbyt niska emisja pieniądza – kiedy nie nadąża ona za rozwojem i potrzebami gospodarki, niechybnie prowadzi do deflacji.
• szok podażowy – krótkotrwały nadmiar w podaży pewnych dóbr (np. produktów rolnych w czasie wyjątkowo dobrego sezonu) powodujący spadek ich ceny.

Skutki deflacji

Zastanawiasz się, czy deflacja jest dobra? Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że tak. Malejące ceny oznaczają wyższą siłę nabywczą pieniądza: za tą samą kwotę jesteś w stanie kupić więcej i podnosi się poziom życia społeczeństwa.

Niestety zjawisko deflacji niesie ze sobą również szereg potencjalnych problemów, takich jak:

• spadek konsumpcji – dość kuriozalnie, malejące ceny wcale nie zachęcają do wyższej konsumpcji. Wręcz przeciwnie: zamiast wydawać pieniądze już teraz, wolimy poczekać, aż ceny spadną jeszcze bardziej. Takie zjawisko jest określane jako spirala deflacyjna i może doprowadzić do recesji gospodarczej.
• wzrost bezrobocia – pośrednim skutkiem deflacji jest również spadek zatrudnienia. W sytuacji malejącego popytu na dobra konsumenckie przedsiębiorstwa nie są w stanie sprzedać całości swoich produktów, co powoduje, że ich działalność staje się nierentowna. Przy spadku dochodów lub ich braku w oczywisty sposób pojawiają się zwolnienia mające obniżyć koszty stałe i pozwalające przetrwać trudny okres.
• spadek płac – obniżenie wynagrodzenia pracowników jest kolejnym sposobem, w jaki przedsiębiorca radzą sobie ze spiralą deflacyjną i malejącą sprzedażą.
• zanik inwestycji – w sytuacji, gdy rentowność firm stoi pod znakiem zapytania i pieniędzy wystarcza tylko na pokrycie najważniejszych wydatków, inwestycje w rozwój są przekładane na inny moment.
• podrożenie kredytów i pożyczek – wzrost siły nabywczej pieniądza w gospodarce deflacyjnej to niezbyt dobra wiadomość dla osób spłacających kredyty i pożyczki. Realna wartość ich rat i odsetek staje się bowiem coraz wyższa, negatywnie wpływając na rzeczywisty poziom zadłużenia społeczeństwa. Wiele trzeba się wówczas nagłowić, aby zmniejszyć poziom miesięcznej raty.
• zmniejszenie dochodów państwa – głównie przez mniejsze przychody z tytułu VAT, związanego bezpośrednio z konsumpcją.

Znajdź najlepszą pożyczkę i kredyt onlineZobacz najlepsze pożyczki

Hiperinflacja, reflacja i dezinflacja, czyli inne pojęcia związane z dynamiką cen

Mamy nadzieję, że wiesz już teraz, co to deflacja i inflacja oraz jakie są ich najważniejsze cechy. Oprócz tych dwóch podstawowych pojęć ekonomicznych warto, abyś poznał jeszcze kilka dodatkowych. Pozwoli Ci to pogłębić wiedzę na temat dynamiki cen rynkowych.

Co to jest hiperinflacja?

Człon „hiper” na początku rzeczownika oznacza zwykle coś dużego lub wręcz nadmiernego (hipermarket, hiperprodukcja, hiperrealizm itp.) Podobnie jest z hiperinflacją – oznacza ona wzrost cen, który wymknął się spod kontroli i sięga kilkuset, a nawet kilku tysięcy procent w skali rocznej.

Hiperinflacja w polskiej gospodarce pojawiła się w 1989 roku, kiedy to ceny żywności zostały urynkowione, a płace zindeksowane do wzrostu cen. W wyniku tej decyzji doszło do niespotykanej wcześniej hiperinflacji, która została zdławiona dopiero po wprowadzeniu reform gospodarczych (tzw. plan Balcerowicza).

źródło: dane GUS

W obecnych czasach krajami borykającymi się z hiperinflacją są Zimbabwe, Wenezuela i Liban. Polsce, póki co, ten fenomen nie grozi, a wzrost cen – choć wyższy niż ten, do którego byliśmy przyzwyczajeni w poprzednim dziesięcioleciu – jest daleki od poziomów hiperinflacyjnych.

Znajdź najlepszą pożyczkę i kredyt onlineZobacz najlepsze pożyczki

Co to jest reflacja?

W odróżnieniu od wcześniej zdefiniowanych pojęć związanych ze zmianą cen reflacja nie jest procesem naturalnym, lecz indukowanym przez rząd za pośrednictwem polityki pieniężnej banku centralnego.

Polityka monetarna państwa może zostać skierowana na reflację w przypadku, gdy spadek cen stanie się wyższy niż przewidziany. Reflacja ma wtedy na celu ochronę gospodarki przed wejściem w spiralę deflacyjną i ponowne skierowanie jej na „kontrolowaną” inflację.

W jakiej sytuacji rząd może zdecydować się na skorzystanie z tego narzędzia? Wyobraź sobie, że naturalny trend rocznej inflacji rzędu 5% z jakiegoś powodu zostanie zakłócony i nagle ceny przestaną rosnąć (inflacja 0%). Aby uniknąć deflacji, rząd może zwiększyć podaż pieniądza na rynku do takiego poziomu, żeby ceny wzrosły o 6%. Trend wtedy wyrówna się i sytuacja wróci do normy.

Wprawdzie taka sztucznie osiągnięta inflacja może prowadzić do recesji, to powinna ona być krótkotrwała i bez drastycznych konsekwencji dla gospodarki.

Co to jest dezinflacja?

Jeszcze innym zjawiskiem w gospodarce jest dezinflacja, czyli spadek tempa inflacji. Nie myl jej jednak z deflacją! W przypadku dezinflacji ceny nadal rosną – tyle tylko, że nie tak szybko, jak dotychczas.

Porównaj następujące tabele z hipotecznymi danymi:

Według specjalistów deflacja to pojęcie, o którym wiele będzie się mówiło w 2023 roku. Po niemal dwóch latach coraz to wyższej inflacji, statystyki ostatnich miesięcy wreszcie wykazują pewne zahamowanie wzrostu cen. Po szalonym wzroście cen w połowie ubiegłego roku, ostatni kwartał 2022 roku przyniósł już nieco lepsze wyniki:

• październik 2022 – inflacja CPI na poziomie 17,9%.
• listopad 2022 – inflacja CPI na poziomie 17,5%.
• grudzień 2022 – inflacja CPI na poziomie 16,6%.

Mimo nieco gorszych wyników za styczeń i luty 2023 roku ekonomiści przyznają, że szczyt inflacji wyraźnie się spłaszczył. Według przewidywań Komisji Europejskiej (znacznie mniej optymistycznych od oficjalnych prognoz NBP) trend dezinflacyjny powinien nabrać nieco więcej siły w kolejnych miesiącach. Wprawdzie 2023 rok ma się zakończyć jeszcze dwucyfrową inflacją (11,4%), to już dezinflacja w kolejnym roku ma być znacznie bardziej wyraźna (4,4%).

Q&A

Co jest gorsze: inflacja czy deflacja?

Oba zjawiska są uważane przez specjalistów za niebezpieczne i oba mogą doprowadzić do recesji, jeśli nie zostaną powstrzymane na czas umiejętną polityką rządu. Uważa się, że niska inflacja nieprzekraczająca 5% ma efekt stymulujący na gospodarkę i do takiego właśnie poziomu należałoby dążyć, chcąc zapewnić stały rozwój ekonomiczny kraju. Ciągły cel inflacyjny w Polsce został w 2004 roku ustalony na poziomie 2,5%.

Czy istnieje możliwość deflacji w Polsce w najbliższych latach?

Jeśli przyjmiemy 90% odchylenie od centralnej projekcji NBP, deflacja jest teoretycznie możliwa w 2024 i 2025 roku. źródło: Bieżąca projekcja inflacji i PKB Narodowego Banku Polskiego (z 14 listopada 2022 r.)