O zabezpieczeniach osobistych pisaliśmy już wcześniej, dzisiaj natomiast zajmiemy się innym rodzajem zabezpieczeń, jakim są zabezpieczenia rzeczowe. Poniżej przedstawiamy ich najbardziej typowe formy.
Hipoteka
Ten rodzaj zabezpieczenia jest stosowany przede wszystkim w przypadku kredytów na zakup nieruchomości. Oznacza prawo wierzyciela, czyli banku, do wykorzystania wspomnianej nieruchomości w przypadku, gdy kredytobiorca będzie miał problemy ze spłatą kredytu.
Hipoteka związana jest z wpisem w księdze wieczystej i wygasa w momencie całkowitego zwrotu pożyczonych pieniędzy. Jeśli do tego nie dojdzie, bank może poprosić komornika o sprzedaż nieruchomości.
Dochodzi do tego jednak w skrajnych przypadkach określonych w tzw. ustawie antylichwiarskiej z 2017 r., według której banki muszą czekać co najmniej pół roku na spłatę kredytu, a także dać kredytobiorcy szansę na samodzielne sprzedanie nieruchomości, co oczywiście pozwala na osiągnięcie wyższej ceny niż w przypadku licytacji komorniczych.
Zastaw zwykły i rejestrowy
Zastaw działa na podobnych zasadach jak hipoteka, z tą różnicą, że w tym przypadku zamiast nieruchomości, zabezpieczenie kredytu stanowi jakieś dobro ruchome o wartości majątkowej. Może nim być samochód, komputer, maszyny rolnicze, biżuteria lub inne łatwo zbywalne dobra oraz prawa takie jak akcje, obligacje czy weksle.
Warto pamiętać, że właścicielem ruchomości nie musi być sam pożyczkobiorca - może ono należeć do osoby trzeciej i za jej zgodą służyć do zabezpieczenia kredytu. Co więcej, ustawiając zastaw zwykły, bank wymaga nie tylko podpisania odpowiedniej umowy, ale także wydania określonej w niej ruchomości w jego ręce aż do momentu spłaty kredytu.
W odróżnieniu od powyżej opisanych zasad zastawu zwykłego, zastaw rejestrowy i związana z nim umowa są określone w odpowiednich przepisach prawnych. Co więcej, ten rodzaj zastawu wymaga zarejestrowania w spisie zastawów prowadzonym przez właściwy sąd gospodarczy.
Rejestracji może dokonać zarówno klient, jak i bank, i polega na wypełnieniu odpowiedniego wniosku, dołączeniu do niego umowy zastawniczej oraz wniesieniu należnych opłat. Biorąc pod uwagę te dodatkowe zabezpieczenia, zastaw rejestrowy nie przewiduje konieczności wydania przedmiotu zastawu wierzycielowi.
Kaucja
Podczas gdy hipoteka związana jest z przekazaniem prawa do nieruchomości, a zastaw do ruchomości, to w kaucji chodzi o zabezpieczenie pieniężne ustalane w złotówkach lub w innej walucie, dla pobieranego kredytu. W wyniku ustanowienia kaucji bank staje się właścicielem danej sumy pieniężnej aż do momentu całkowitej spłaty kredytu.
Kaucja, podobnie jak zastaw, może zostać wpłacona nie tylko przez dłużnika, ale również przez osobę trzecią. Wiąże się ona z koniecznością zawarcia odpowiedniej umowy i wpłacenia pieniędzy na rachunek kaucjodawcy (chyba że już się na nim znajdują).
Umowa powinna przewidywać, czy dane środki będą oprocentowane i co będzie się działo z uzyskanymi w ten sposób odsetkami (najczęściej są one odliczane od kwoty kaucji). W przypadku kaucji walutowej należy również określić kurs, po jakim będzie ona przeliczana.
Blokada środków na koncie
Ta forma zabezpieczenia polega na zablokowaniu odpowiedniej kwoty na dowolnym rachunku bankowym kredytobiorcy aż do momentu spłaty pożyczki. Wiąże się również z koniecznością nadania bankowi pełnomocnictwa do pobrania niespłaconej kwoty (jeśli rachunek znajduje się w innym banku) lub do jej potrącenia (w przypadku rachunku w tym samym banku).
Z punktu widzenia wierzyciela, taki rodzaj zabezpieczenia jest uważany za ryzykowny i mało efektywny. Bank nie ma bowiem pewności, czy na danym rachunku nie istnieje przypadkiem inna blokada z wcześniejszym wymogiem wierzytelności. Co więcej, według Prawa Bankowego, art. 54.1 i niezależnie od ilości zabezpieczeń rachunki bankowe są chronione tzw. kwotą wolną od blokady w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Ten rodzaj zabezpieczenia stosowany jest najczęściej w przypadku pożyczek gotówkowych. Jest to umowa, która polega na przeniesieniu własności nieruchomości, dobra ruchomego lub papierów wartościowych na czas spłaty pożyczki, bez konieczności faktycznego wydania tego dobra pożyczkodawcy. W momencie, gdy cały dług wraz z należnymi odsetkami zostanie już spłacony, prawo własności przenoszone jest ponownie na pożyczkobiorcę.
Umowa przewłaszczenia może zostać podpisana na jednej z poniższych zasad:
- warunek zawieszający - na jego podstawie bank staje się właścicielem przedmiotu przewłaszczenia, jeśli udzielona pożyczka nie zostanie spłacona w określonym wcześniej terminie;
- warunek rozwiązujący - występuje w momencie spłaty ostatniej raty pożyczki. Na tej zasadzie pożyczkobiorca staje się ponownie właścicielem przewłaszczonego dobra.
Jedną z form przewłaszczenia jest opisany wyżej zastaw rejestrowy.
Ubezpieczenie
Jest jedną z najczęściej stosowanych form zabezpieczenia kredytu. W przypadku braku możliwości odzyskania długu od kredytobiorcy bank zwraca się z wymogiem jego spłaty do ubezpieczyciela. Nie oznacza to jednak, że pożyczkobiorca może czuć się zwolniony z obowiązku spłaty kredytu. Zaspokajając żądania banku, firma ubezpieczeniowa będzie bowiem chciała odebrać wydane pieniądze od lekkomyślnego pożyczkobiorcy.
Inaczej wygląda jednak sprawa w sytuacji, gdy na wypadek choroby, kalectwa lub braku zatrudnienia pożyczkobiorca nie jest w stanie kontynuować spłaty rat. Pod tym względem można rozróżnić kilka różnych typów polisy ubezpieczeniowej:
- na wypadek śmierci
- na wypadek trwałego inwalidztwa
- na wypadek utraty pracy
- na wypadek niezdolności do pracy
- pomostowe, czyli do momentu wpisania hipoteki do księgi wieczystej
- na wypadek niskiego wkładu własnego (lub jego braku) dla kredytów hipotecznych.
Nie powinno więc dziwić, że najczęściej banki proponują ubezpieczenie kredytu osobom o niestabilnej sytuacji zarobkowej lub też takim, które zaciągają kredyt na wiele lat. Wiele się może w tym czasie wydarzyć, a polisa ubezpieczeniowa dla kredytu stanie się wtedy formą ochrony dla rodziny dłużnika.
Warto pamiętać, że ubezpieczenie kredytu jest dobrowolne i bank nie może nas do niego zmusić, chyba że nie spełniamy innych warunków, aby taki kredyt uzyskać.
Jak widać, form na zabezpieczenie kredytów i pożyczek jest wiele. Każda z nich stosowana jest w przypadku innego rodzaju pożyczek i każda ma swoje plusy i minusy, które warto wziąć pod uwagę, zanim przystąpi się do podpisania umowy kredytowej.
